Mózg człowieka – najbardziej skomplikowana rzecz na świecie, o której wciąż wiemy zawstydzająco mało. Kluczowy organ, decydujący nie tylko o tym, czy żyjemy, ale w znacznej mierze jak żyjemy. Jego znajomość jest podstawą psychoterapii i najprawdopodobniej to właśnie pozytywne przekształcenia neuronalne decydują o powodzeniu psychoterapii, chociaż sam proces psychoterapii jest zupełnie pozbawiony bezpośredniego do niego dostępu. Oto kilka ciekawych pozycji książkowych, które w przystępny sposób omawiają to, co dziś wiemy o naszym mózgu.
mózg odporny na stres
Jeśli właśnie zaciskasz dłonie na poręczach fotela, brzuch masz ściśnięty, kark napięty a w głowie gonitwę myśli, słowem – jeśli przeżywasz intensywny stres, to zdecydowanie polecę ci lekturę książki dr Melanie Greenberg „Mózg odporny na stres”. Wszak przeniesienie uwagi i skoncentrowanie się na jakimś innym niż powód stresu obiekcie jest jedną z metod dostarczenia sobie ulgi w napięciu. Aczkolwiek…
Popełnienie przed dr Greenberg książki o stresie jest w pełni uzasadnione. Wszak autorka jest psychologiem z długoletnią i bogatą praktyką psychoterapeutyczną, doświadczeniem akademickim, uznanym autorytetem – Brytyjskie Towarzystwo Psychologiczne poleca obserwować ją na Twitterze! Wszystko to znajduje odzwierciedlenie w książce – w kompleksowy ujęciu tematu, w uporządkowanej strukturze, w przystępnym języku oraz licznych odniesieniach do praktyki klinicznej i poradnikowym charakterze. Dzięki temu bez wątpienia „Mózg odporny na stres” wskoczy do tegorocznej klasyki popsychologii.
Aczkolwiek…
Książka dość nieporadnie mierzy się ogromnym wyzwaniem, jakim jest tworzenie praktycznych ćwiczeń i porad wobec materii, która często wymaga długiego treningu i to przy wsparciu odpowiednio wykształconego psychologa. Być może zresztą dylemat ten jest nierozstrzygalny – poradniki psychologiczne pomagają nam nazwać problem i zarysować kierunek rozwiązania, ale prawdziwe rozwiązanie znajduje się poza intelektualną lekturą w realnym spotkaniu.
W podejściu dr Melanie Greenberg dominuje ujęcie poznawcze, a to oznacza, że kwestia pracy z ciałem ma niski priorytet, z wyjątkiem edukacyjnego objaśniania neurologicznych mechanizmów stresu. Nieco po macoszemu traktowane jest również spojrzenie na stres w kontekście doświadczeń rodzinnych, że o podejściu systemowym już nie wspomnę. Zapewne to wybór metodologiczny, ale jednak w efekcie perspektywa kliniczna staje się przez to mocno zawężona.
Z pewnością też, mimo imponującej bibliografii, książkę tę trudno będzie uznać za podręcznik akademicki, a to dzięki momentami nieco przesadnemu upraszczaniu mechanizmów psychologicznych i neurologicznych. Stanowi to oczywiście równocześnie mocną stronę tej pozycji jako ważnej dla popkulturowej psychoedukacji, w jak najbardziej rzetelnym i potrzebnym znaczeniu.
A zatem dla wszystkich, którzy w stresie szukają dla siebie dobrego rozwiązania – w sam raz na dobry początek!
mózg rządzi
Mózg jest najważniejszy. Bezsprzecznie to on decyduje o jakości naszego życia, a każde jego uszkodzenie i dysfunkcja mają ogromny wpływ na to kim jesteśmy i jak się zachowujemy. Wszystko, czego doświadczamy, każde doznanie, zachwyt i ból, pożądanie i rozpacz, każda potrzeba, każde tu i teraz – znajdują się finalnie w mózgu.
Oprócz tego jednak mózg jest też: niezastąpiony (nie da się go przeszczepić ani przenieść zapisanych w nim danych), nieodkryty (a przynajmniej nie do końca, wszak wciąż nie wiemy na przykład gdzie dokładnie mieści się świadomość „ja”) i kluczowy dla rozwoju ludzkości (w gruncie rzeczy ludzie są gatunkiem specjalnej troski – młode po urodzeniu wymagają wręcz wielu lat opieki dorosłych zanim osiągną jaką taką samodzielność, rzecz w naturze wybitnie rzadka i bardzo utrudniająca przetrwanie). Bo mózg to nie tylko pamięć i reakcje, ale również kultura, relacje z grupą i współtworzenie społeczności.
I właśnie o tym wszystkich: budowie i funkcjach mózgu, wymiarach jego zastosowania, a przede wszystkim o jego tajemniczej niezwykłości jest książka Kai Nordengen „Mózg rządzi”. Pozycja obowiązkowa dla studentów pierwszego roku… hmm… bez wątpienia dla studentów każdego pierwszego roku i dla każdego, kto potrzebuje zrozumieć, co naprawdę nami rządzi.
psycho-logika
Dean Burnett jest neurobiologiem i to właśnie opis tego obszaru wiedzy, a więc biologicznego funkcjonowania mózgu jest najlepszą częścią tej książki. Z jednej bowiem strony w naprawdę bardzo przystępny sposób tłumaczy budowę i funkcjonowanie mózgu – a ogarnięcie tej wiedzy i umiejętność jej przekazania to naprawdę niebagatela, o czym wiedzą wszyscy, którzy musieli zdawać egzamin z biologicznych podstaw funkcjonowania człowieka. A z drugiej strony bardzo szczerze mówi o tym, czego wciąż o mózgu nie wiemy, czego nie rozumiemy i że właściwie ta dziedzina wiedzy nie tyle jest usłana białymi plamami, ile jest białym oceanem niewiedzy z pojedynczymi wyspami rozumienia.
Drugą ważną częścią tej książki jest przekładanie, tego co wiemy o mózgu na codzienne funkcjonowanie człowieka, a szczególnie takie, które określamy mianem chorobowego, patologicznego i niezdrowego. Wyjątkowo celnie udaje mu się tu opisać mechanizm uzależnienia, używając metafory wesołego miasteczka, które nagle pojawia się w małej i nudnej mieścinie, odmieniając swoją barwnością życie jej mieszkańców. Na marginesie udaje się Burnettowi pokazać też tożsamość procesów neurologicznych, z tym co wynika z doświadczenia „z drugiej strony” czyli wiedzy psychologów – psychoterapeutów. Nie jest to jednak do końca efekt zamierzony, bo samo rozeznanie autora w rozumieniu psychoterapii pozostawia trochę do życzenia.
„Psycho-logika” z uwagi na prostotę, z jaką tłumaczy bardzo skomplikowane procesu biologiczne i neurologiczne oraz przekłada je na wiedzę i rozumienie zdrowia psychicznego może być szczególnie polecana nastolatkom i studentom pierwszego roku psychologii.